Αποτελώντας μία από τις πιο εντυπωσιακές οχυρωματικές κατασκευές του Ευρωπαϊκού χώρου, το Παλαιό Φρούριο αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης που δεσπόζει στην ανατολική της θαλάσσια πλευρά, ως «νήσος εν νήσω», μια επιβλητική δίκορφη βραχώδης απόληξη.

Είναι αποτέλεσμα της αμυντικής πολιτικής των Ενετών οι οποίοι αναδιαρθρώνουν την οχύρωση του ήδη περιτειχισμένου και πυκνού οικισμού του Ξωπολιού (borgo), της βυζαντινής περιόδου, ενώ παράλληλα επικεντρώνονται, κατά τον 15ο αιώνα, στο διαχωρισμό της μικρής χερσονήσου του Παλαιού Φρουσίου από το υπόλοιπο νησί, με την κατασκευή θαλάσσιας τάφρου, την Contrafossa. Επιπλέον επεκτείνουν τον ελεύθερο χώρο μπροστά στο οχυρό, τη «Spianata», (σημερινή Σπιανάδα) ως ένα επιπλέον προστατευτικό μέτρο. Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1558 δίνοντας στο Φρούριο το εντυπωσιακό τελικό του σχήμα και εξοπλισμό που το έκανε απόρθητο.

Για την περιήγησή σας στο μεγάλο και εντυπωσιακό Παλαιό Φρούριο αξίζει να αφιερώσετε λίγο παραπάνω χρόνο, καθώς συγκεντρώνει σημαντικά και αξιόλογα στοιχεία, αποτελώντας παράλληλα έναν περίπατο εξαιρετικής ομορφιάς.

Η είσοδος γίνεται από τη Σπιανάδα, όπου δυο μικροί οβελίσκοι αποτελούν την εξωτερική πύλη του Φρουρίου. Στη βάση τους, δύο βενετσιάνικες μπομπάρδες φέρουν χρονολογία 1684 και στο επάνω μέρος τους το οικόσημο του Roberto Papafana, Προνοητή στην Κέρκυρα μεταξύ 1706-1709. Από εκεί ξεκινάει η γέφυρα που διασχίζει την ένυδρη τάφρο Contafossa και οδηγεί στην κεντρική πύλη του Φρουρίου. Η σημερινή γέφυρα, έχει μήκος 60 μέτρα, βρίσκεται 15 μέτρα πάνω από το νερό και κτίστηκε από τους Άγγλους το 1819. Η αρχική γέφυρα του οχυρού ήταν ξύλινη και κινητή ώστε να αποκόπτεται το νησί- Φρούριο όταν υπήρχε ανάγκη.

Η κεντρική είσοδος βρίσκεται στη μέση του συνδετικού τείχους (cortina) που συνδέει τους δύο εκατέρωθεν μεγάλους όμοιους πενταγωνικούς προμαχώνες, Savorgnan και Martinengo, που πήραν το όνομά τους από τους Ενετούς Μηχανικούς που τους κατασκεύασαν. Το συγκρότημα της εισόδου αποτελείται από ένα κεντρικό θολωτό διάδρομο διακινήσεως και δύο επίσης θολωτές αίθουσες στις δύο πλευρές του, που λειτουργούσαν ως φυλάκια φρουράς και ταυτόχρονα ως αποθήκες όπλων. Σήμερα εδώ φιλοξενείται η Βυζαντινή Συλλογή Κέρκυρας και ένα πωλητήριο ειδών πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Η είσοδος είναι μεγαλοπρεπής και στο εσωτερικό της μέρος διατηρείται η τεράστια ξύλινη πόρτα με τα μεγάλα καρφιά καθώς και οι σχισμές από όπου που περνούσαν οι αλυσίδες για την ανάρτηση της κινητής γέφυρας.

Αμέσως μετά το συγκρότημα της πύλης υπάρχει άνυδρη τάφρος πλάτους 22 μ., η οποία μπορούσε να πλημμυρίζει αποτελώντας μια δεύτερη γραμμή οχύρωσης. Η τάφρος γεφυρώνεται με λίθινη τοξωτή γέφυρα (1603), εντυπωσιακό τεχνικό έργο για το μήκος που γεφυρώνει, με την οποία οι Βενετοί αντικατέστησαν προγενέστερη ξύλινη γέφυρα. Στο πλάτωμα που δημιουργείται για το πέρασμα της ξηράς τάφρου βρίσκεται η μικρή λατινική εκκλησία της Madonna del Carmine, Παναγίας των Κερμελιτών (μετά το1603) η οποία σήμερα είναι αλλοιωμένη σε μεγάλο βαθμό. Εδώ μεταφέρονταν αλυσοδεμένοι, οι μελλοθάνατοι, 24 ώρες πριν την εκτέλεσή τους. Κάτω από αυτή τη μικρή πλατεία – γέφυρα κατασκευάστηκε αίθουσα συνεδριάσεων, η οποία φιλοξένησε αρχικά, το 1994, τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΟΚ που πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα.

Στο τέλος του μικρού πλατώματος, αναπτύσσεται ένα επιβλητικό πολύ επίμηκες διώροφο κτίσμα, με εμφανή οπτοπλινθοδομή, του 19ου αιώνα, της Αγγλικής περιόδου, το οποίο λειτούργησε ως αγγλικός στρατώνας. Το μεγάλο κτίριο επέτρεπε το στρατωνισμό περίπου 700 ανδρών. Εδώ βρίσκεται και στημένο μνημείο προς τιμή του 10ου Συντάγματος Πεζικού. Στο κτίριο σήμερα, στεγάζεται η Κεντρική Βιβλιοθήκη της Κέρκυρας, η οποία ιδρύθηκε αρχές του 18ου αιώνα και διαθέτει μια πλουσιότατη συλλογή από παλαιές εκδόσεις βιβλίων αλλά και εφημερίδες και περιοδικά και αρχεία από όλα τα Επτάνησα. Είναι δανειστική και διαθέτει και χώρο αναγνωστηρίου για τις σπάνιες και παλιές εκδόσεις που δεν δανείζονται. Επίσης, εδώ στεγάζεται και το Ιστορικό Αρχείο Νομού Κερκύρας με τους σπουδαίους και πολλούς θησαυρούς της ιστορίας του τόπου. Ιδρύθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα και σήμερα διαθέτει το πλουσιότερο αρχειακό υλικό της χώρας με έγγραφα, παλιούς χάρτες, αρχιτεκτονικά σχέδια κ.ά.

Η πρόσβαση στους επόμενους χώρους γίνεται μέσω τριών θολωτών διαδρόμων, που διαμορφώνονται στο κέντρο του κτίσματος των αγγλικών στρατώνων. Δύο συμμετρικές λίθινες σκάλες, οδηγούν στο ψηλότερο επίπεδο του Φρουρίου. Εδώ βρίσκουμε ένα θαυμάσιο πολυγωνικό πηγάδι, αξιόλογο Εραλδικό μνημείο με ανάγλυφες παραστάσεις και οικόσημα και μια επιγραφή του 1732.

Στο νότιο δεξιά απλώνεται ο ανοικτός επίπεδος χώρος της Βερσιάδας, της πλατείας του περίφημου και μοναδικού ναού δωρικού ρυθμού, του Αγίου Γεωργίου. Στην άλλη πλευρά του Φρουρίου φτάνει κανείς, από τους Στρατώνες, μέσω κεκλιμένης στοάς, ενώ στη συνέχεια, με πλατώματα και μικρά κεκλιμένα επίπεδα και θολωτή στοά, ο επισκέπτης οδηγείται στη μικρή πύλη των περιμετρικών τειχών, στο λιμάνι του Μανδρακίου, όπου και σήμερα ελλιμενίζονται ιστιοπλοϊκά σκάφη. Το Μανδράκι είναι ένα τεχνητό λιμάνι όπου ναυλοχούσε ο Βενετσιάνικος στόλος σε καιρό πολέμου. Το σχήμα του, ορθογώνιο τετράπλευρο, συντελούσε στη μεγάλη χωρητικότητά του. Λέγεται ότι μπορούσε να παραλάβει «10 κάτεργα» δηλαδή γαλέρες 500 τόνων και άλλα μικρότερα πλοία.

Το ψηλότερο διαμορφωμένο επίπεδο είναι αυτό της Ακρόπολης περιλαμβάνει τις δύο οχυρωμένες κορυφές, τον Πύργο της Ξηράς και τον Πύργο της Θάλασσας και το μεταξύ τους χώρο, την Citadella. Η Citadella αποτελούσε μια μικρή οχυρωμένη πολιτεία με κατοικίες, δεξαμενές νερού, εκκλησίες αλλά και αποθήκες πυρομαχικών. Μια απογραφή του 1499 μας πληροφορεί για την ύπαρξη 355 κατοικιών και 1800 κατοίκων εντός της Citadella. Μια έκρηξη σε αποθήκες πυρίτιδας το 1718 κατάστρεψε και τον ορθόδοξο ναό των αγίων Αποστόλων που υπήρχε εδώ. Σήμερα σώζεται κτίριο των Ενετικών Φυλακών, στο οποίο έχει προστεθεί ένας όροφος επί Αγγλοκρατίας, όπως και ένα μεγάλο κτίριο στρατώνων της Αγγλοκρατίας, με πολύ ενδιαφέρουσα διαμόρφωση δώματος. Από εδώ μια απότομη σκάλα μας οδηγεί στο ψηλότερο σημείο του κάστρου, τη «Στέρνα του Ρολογιού». Η μεγάλη στέρνα μπορούσε να αποθηκεύσει έως και 9.000 κυβικά πόδια νερό. Το κομψό ρολόι – καμπαναριό λειτουργεί και σήμερα, ενώ η θέα της πόλης που προσφέρεται από εδώ είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

Το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας αποτελεί ένα εξαιρετικό οχυρωματικό σύνολο, επί 411 χρόνια σύμβολο της ισχύος της Βενετίας στα Επτάνησα, αλλά και ένα σύνολο όπου συνυπάρχουν πολιτισμοί διαφόρων ιστορικών περιόδων. Για την κατασκευή του και τις συνεχείς τεχνικές του βελτιώσεις δούλεψαν οι καλύτεροι μηχανικοί της Βενετίας, πατώντας πάνω σε προγενέστερες κατασκευές των Βυζαντινών, ενώ στη συνέχεια μόχθησαν Γάλλοι, Άγγλοι και Έλληνες. Σήμερα αποτελεί μια εξαιρετικής ομορφιάς περιήγηση σε ένα σύμπλεγμα ανοικτών, στεγασμένων, κλειστών και υπόγειων χώρων και στοών, αλλά κυρίως μια περιήγηση και καταβύθιση στην πολυπολιτισμική και σύνθετη ιστορία αυτού του τόπου.

Βρίσκεται αποκομμένο από τη ξηρά, από τη τάφρο Contrafossa, στο ανατολικό θαλάσσιο μέτωπο της πόλης. Είσοδος από τη Σπιανάδα.

επιστροφή στα φρούρια & κάστρα